OSMANLILAR DÖNEMİNDE GÖLKÖY
Yukarıda da belirtildiği gibi Gölköy yöresi tüm Orta Karadeniz bölgesi ile birlikte 1427 yılında kesin olarak Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır.
Osmanlı yönetimi,bölgenin Hacıemirbeyliği dönemindeki idari yapılanmasında bir müddet her hangi bir değişiklik yapmamıştır.
Melet ırmağının batısında, Bolaman çayının yukarı havzalarında yer alan Gölköy,15.asırdan 16.yüzyıl’ın ortalarına kadar niyabet ( köy ile nahiye arasında idari birim) olarak varlığını devam ettirmiştir.1547 tarihinde ise Nahiye yapılmış, İskefsir (Reşadiye/Tokat) kazasına bağlanmıştır.66 yıl sonra ise Habsamana tekrar Ordu kazasına bağlanmıştır.(1613)
1714 (kimi kaynaklara göre 1642) yılında bir üst birime yükseltilerek Şarkikarahisar’a (Şebinkarahisar) bağlı bir kaza merkezi olarak idari teşkilattaki yeni yerini almıştır. Bir süre sonra komşu nahiye Ulubey’le birleştirilerek “Ma’a Habsamana Ulubey” adı ile tek bir nahiye olarak teşkilatlandırılmıştır. Bu durum sadece iki sene devam etmiş,1871’de yeniden müstakil nahiye yapılmıştır.
Gölköy’ün bu idari yapısı 1936 yılında Ordu’ya bağlı bir kaza merkezi yapılıncaya kadar devam etmiştir.
(Ayrıntılı bilgi: Prof.Dr.Bahatin Yediyıldız’n Ordu Kazası Sosyal Tarihi ve Ordu Tarihinden İzler adlı kitapları.)
15.YÜZYIL ORTALARINDA
HAFSAMANA’NIN KÖYLERİ
Bu bölümde Niyabet-i Hafsamana’ya bağlı köylerin (karye) listesini vermekle yetineceğiz. Çünkü daha sonraki zamanlarda Fidaverende’ye (Aybastı) bağlanan bir kaç köyün dışında idari yapıda önemli bir değişiklik yapılmadığı kaynaklardan anlaşılmaktadır.
Pro.Dr. Bahaeddin Yediyıldız ve Ünal Üstün’ün latinize ettiği Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları adlı 10 ciltlik eserin
1. ve 2.cildine göre (1455 ve 1485 tarihli Tahrir Defterleri) Niyabet-i Hafsamana/Habsamana’ya bağlı olan köyler şöyledir:
1-Karye-i Tamarlu (Damarlı)
2-Karye-i Gabigerfi (?)
3-Karye-i Saruca
4-Karye-i Gölköy
5-Karye-i Çatak
6-Karye-i Çepni
7-Karye-i Karcılu (?)
8-Karye-i Karagöz
9-Karye-i Egseri (?)
10-Karye-i Hanut
11-Karye-i Ihtana (Ahmetli)
12-Karye-i Uzunbara (Akçalı)
13-Karye-i Kuştoğan
14-Karye-i Döşek
15-Karye-i Akçakilise (Akmescit)
16-Karye-i Zanlu (Muratçık)
17-Karye-i Tazıvar
18-Karye-i Gebecük
19-Karye-i Depecük
20-Karye-i Narı
21-Karye-i Akgeriş
22-Karye-i Belenköy
23-Karye-i Hatun(?)
24-Karye-i Samanlıkçukuru
24-Karye-i Karay (Kabataş merkez)
25-Karye-i Kargu (?)
26-Karye-i Taşoğlu
27-Karye-i Depeköy
28-Karye-i Çukurcukköy
Sonraki zamanlarda bu köylerden bazıları Bölük-i Fidaverende’ye (Aybastı) bağlanırken,Bölük-i Fidaverende’nin bazı köyleri de Niyabet-i Hafsamana’ya bağlanmıştır.Tarihsel süreçte bu gibi idari tasarruflar şartlara göre zaman zaman kullanılmıştır.
15.yüzyıl’daki sosyal ve dini yapılanma ile ilgili olarak örnek olması babından kısa olarak bazı bilgiler şöyledir:
“O yıllarda Karagöz Köyü’nde bir zaviye ve bir de cami vardı. Abdullah Halife adlı kişiye ait zaviyede 16, camide
10 kişi görevliydi.Bu köyün tımarı iki baştan Abdullah Halife’ye aitti.Türkleştirilen bölgelerde tekke ve zaviyelerin ne kadar önemli olduğunu göstermesi bakımından yukarıdaki görevli sayıları bir fikir verebilir.Unutulmaması gerekir ki, zaviyeler sadece ibadet amacıyla açılmıyor, aynı zamanda sosyal ve kültürel çalışmalar yaparak bölge halkının gelişimine katkıda bulunuyorlardı.”(Mithat Baş, Ordu Yöresi Tarihi, s.176,Ordu Belediyesi yayınları, 2012)
Hafsamana/ Habsamana nahiyesi zaman içinde gelişerek 1642’de kaza yapılarak Karahisar’ı Şarki Livası’na (Şebinkarahisar) bağlanmıştır.
Pers zamanında yapılan kale hem Hacıemir Beyliği,hem de Osmanlı Devleti zamanında en aktif manası ile hizmette kullanılmıştır.
1485 YILINDA HAFSAMANA’NIN KÖYLERİ
(185 tarihli Tahrir Defteri)
1-Karye-i Tamarlu (Damarlı) 15-Karye-i Zenglü
2-Karye-i Gabigerfi (?) 16-Karye-i Tazıvara
3-Karye-i Saruca 17-Karye-i Gebecük
4-Karye-i Çatak 18-Karye-i Depecük
5-Karye-i Karcılu 19-Karye-i Narı
6-Karye-i Karagöz 20-Karye-i Akgeriş
7-Mezra’a-i Mintari 21-Karye-i Belen
8-Karye-i Egseri 22-Karye-i Hatun
9-Karye-i Çagat 23-Karye-i Samanlık Çukuru
10-Karye-i Ohtamana 24-Karye-i Karay
11-Karye-i Uzunbara 25-Karye-i Kargu
12-Karye-i Kuştoğan 26-Karye-i Taşoğlu
13-Karye-i Döşek 27-Karye-i Tepeköy
14-Karye-i Ağcakilise 28-Karye-i Çukurcak
17.YÜZYIL’DA GÖLKÖY KAZASI’NIN KÖYLERİ
Araştırmacı- Yazar Mithat Baş’ın Ordu Yöresi Tarihi adlı eserine göre 1642 yılında Habsamana Kazası’na bağlı köyler şunlardır:
YERLEŞKE HANE YERLEŞKE HANE
Kal’a-i Habsamana 108 Karye-i Tamarlu 18
Karye-i Mercan 4 Karye-i Hacı İvaz 7
Karye-i Hülür 19 Karye-i Gelinir 3
Karye-i Ağkilise 23 Karye-i Zengilü 13
Karye-i Emirler 20 Karye-i Döşek 8
Karye-i Şıhman 5 Karye-i Tezvara(Tazıvar) 9
Karye-i Çatak 14 Karye-i Uzunpare 21
Karye-i Sarıca 8 Karye-i Karagöz 4
Karye-i Kuştoğan 27 Karye-i İkseri 4
Karye-i Sarpca 6 Karye-i Gölköy 13
Karye-i Karahasan 14 Mezra’a-i Karahasan/Sefer 4
Mezra’a-i Meşhedbeleni 15 Mezra’a-i Has 12
Mezra’a-i Çıkrık 4 Karye-i Ohtamana 28
Karye-i Alanyud 19 Karye-i Çepnilü 17
Karye-i Narı 4 Karye-i Çıkrık 10
Karye-i Çayırköy 2 Karye-i Bağabend 28
Karye-i Kızılca 9 Karye-i Valvay 21
DEVAM EDECEK...
