Bugün, 21 Kasım 2024 Perşembe

Dr. Öğr. Üy. Deniz DENİZ ÖZTURAN


BİLİŞSEL ÇARPITMALAR

BİLİŞSEL ÇARPITMALAR


İnsanları şeyler değil, onları nasıl gördükleri rahatsız eder.

Epiktetos

Düşünce işlemleme tipleridir “bilişsel çarpıtmalar”…Zaman zaman hepimiz kullanırız ancak daha sık, katı ve  uygunsuz kullandığımızda ruh sağlığımızı olumsuz etkiler. Anlaşılması zor gibi gelse de aşağıda verdiğim örnekleri okuduğunuzda, aslında bildiğinizi fark edeceksiniz.

1.KEYFİ ÇIKARSAMA: Bir olay hakkında kanıtlara bakmadan bir yorum yapma durumudur. Örneğin patronu tarafından çağırılan bir çalışanın, olayın ne olduğunu bilmeden “kesin bir şeyleri yanlış yaptım, o nedenle çağırıyor” şeklinde düşünmesi, keyfi çıkarsamaya örnek olarak verilebilir.

2. KİŞİSELLEŞTİRME: Olumsuz bir olayı kişi, kendi üzerine alınır. Örneğin toplantıya gelmeyen bir arkadaşı hakkında “ben varım diye gelmedi” şeklinde düşünen kişi, olayı kişisel olarak algılamış, arkadaşının işinin çıkmış olabileceği ya da başka diğer faktörleri hesaba katmamıştır.

3. FELAKETLEŞTİRME: Kişi bir olayın olası sonuçlarından en kötüyü aklına getirir. Örneğin sosyal kaygısı olan bir kişi, sunum öncesi “kesin rezil olacağım, saçmalayacağım” şeklinde düşünmesi örnek olarak verilebilir.

4. HEP YA DA HİÇ BİÇİMİNDE DÜŞÜNME: Genellikle mükemmelliyetçi kişilerde daha sık gördüğümüz bir durumdur. Kişi “mükemmel değilsem, başarısızım” şeklinde düşünür.

5.AŞIRI GENELLEME: Zaman zaman herkes başarısızlık yaşayabilir. Bu kişiler, başarısız oldukları durumlarda olayı geneller ve “hiçbir işi beceremedim” şeklinde düşünürler.

6.BÜYÜTME VE KÜÇÜLTME: Kişi başarılarını küçültür, başarısızlıklarını büyültür. Başardığı olay için “herkes yapabilirdi” şeklinde düşünür.

7. -MELİ, MALI DÜŞÜNCE TARZI: Bu kişilerin katı kuralları vardır. “Asla öfkelenmemeliyim”, “İnsanlar haksızlık yapmamalıdır” gibi düşünceler bu düşünce tarzına örnek olarak verilebilir.

 

8. ETİKETLEME: Kişi bir olayı başaramadığında kendisini tümüyle başarısız hisseder. “Ben başarısızım” şeklinde kendisini etiketler.

Bu tür düşünceler ne kadar sık ve uygunsuz kullanılırsa bizleri o kadar olumsuz etkiler. Düşündüğümüzü hissederiz. Bu durumun üstesinden gelmek için önce bu düşüncelerimizin farkına varmamız gerekiyor. Sıklığını azaltmak ve uygunsuz kullanmayı azaltmak arkasından geliyor.

KAYNAK

 Prof.Dr.Hakan Türkçapar, Bilişsel Davranışçı Terapi, 11.Baskı,2018.