Erken emeklilikte yaşa takıldık.
2022’nin sonlarında Türkiye gündeminin baş maddelerinden biri özellikle hükümet yetkililerinin açıklamalarıyla kamuoyunda bir beklenti haline gelen emeklilikte yaş düzenlemesiydi.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) olarak bilinen ve 1999 yılında yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle mağdur haline gelen milyonlarca kişiyi ilgilendiren yaş düzenlemesi uzun yıllardır kamuoyunda zaman zaman tartışılıyordu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yaptığı açıklamasında yapılan düzenlemeyle emekli olmak için bir yaş sınırı uygulamadan milyonlarca vatandaşın emekli olacağını duyurdu. Bu düzenlemeye yönelik kamuoyundan yönelen tepkiler ise çeşitliydi.
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu, 1999 yılında yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle ortaya çıktı. Kanun değişikliği ile 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olanların emekliliği hak etme koşulları değişti. Emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık süresi ve prim gün sayısının yanı sıra yaş şartı da getirildi. Yapılan bu değişiklikten önce emekli olabilmek için sigortalılık süresi ve prim gün sayısındaki koşulların karşılanması yeterliydi. Kanun değişikliğinden önce kadınlarda 20 erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu. Kanun değişikliğinden sonra ise 9 Eylül 1999 ve sonrasında ilk kez sigortalı olan kadınlar için 58 yaş erkekler için 60 yaş sınırı getirilirken prim günü sayısı 7200’e yükseltildi.
1999’da yürürlüğe giren kanun sadece yeni işe girenleri değil aynı zamanda eski çalışanları da kapsıyordu. Bu durumda da ilk işe başlama tarihinde hangi şartlarda emekli olacağını bilen sigortalıların emeklilik hakları geriye dönük olarak değiştirilmiş oldu. 8 Eylül 1999 ve öncesi işe girenler kanun değiştirilmeseydi 20 ila 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000 gün prim sayısını doldurduktan sonra emekli olabilecekken kanunun değişikliği ile yaş sınırını beklemek zorunda kaldılar. İşin daha da ilginci, çıkarılan kanun geriye işletildi. Bu da, bugün EYT dediğimiz mağdur kitleyi doğurdu.
01.03.2023 tarihinde EYT mecliste kabul edilerek yasalaştı. EYT Resmi Gazete'de yayınlandı. 2023 Mart ayında emeklilik başvurusunu yapan tüm EYT'liler 1 Nisan'dan itibaren tüm hak edişlerini aldı.
Sosyal güvenlikte reform adı altında birçok düzenleme yapıldı ve bu düzenlemeler ile emeklilik şartları ve koşulları değiştirildi. Bu kapsamda; 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesi işe girenler, 8 Eylül 1999 tarihinden sonra ve 30 Nisan 2008 tarihi arasında işe girenler, 30 Nisan 2008 tarihinden sonra ilk kez sigortalı olanlar için emeklilik şartları birbirinden farklılaştı.
8 Eylül 1999 tahinden önce çalışan; hangi şartlarda ve ne zaman emekli olacağını bilerek işe başladı; ancak çalışmaya devam ederken bir gecede sistem değişiyor, değişmekle kalmıyor, değişiklik geriye doğru işletiliyor ve o çalışan yeni şartlara göre emekli olmak zorunda bırakıldı. 8 Eylül 1999 sonrası işe başlayanlar ise -9 Eylül tarihinde bile başlamış olsa- yeni sisteme, yeni kanuna, yeni şartlara göre ve bu şartları kabul ederek işe başladı.
Bana göre mağduriyetten öte ortada bir gariplik var. Birinin 43 yaşında emekli olurken, diğerinin 60 yaşında emekli olması; bir gün fark ile 17 yıl geç emekli olunması gibi.
